Biblioteka Fundacji Rzymskiej im. Margrabiny Janiny Umiastowskiej jest biblioteką prywatną, specjalizującą się w gromadzeniu publikacji dotyczących szeroko rozumianych stosunków włosko-polskich (historycznych, polityczno-kulturalnych, artystycznych, naukowych). Gromadzi i indeksuje różne świadectwa obecności i śladów Polaków i Polski we Włoszech.
Obecnie posiada ponad 12000 rekordów, z czego około 9000 to polonika włoskie.
W bibliotece dostępne są w szczególności publikacje, prace i materiały z następującego zakresu:
- 2 Korpus Polski we Włoszech (1943-1947);
- historia i działalność polityczno-kulturalno-wydawnicza drugiej polskiej Wielkiej Emigracji we Włoszech i Europie (pierwsza miała miejsce w pierwszej połowie XIX wieku, w szczególności po nieudanych powstaniach: 1831, 1848, 1863. Druga Wielka Emigracja była spowodowana następstwami II wojny światowej);
- polsko-włoskie „miejsca pamięci” w szerokim i multidyscyplinarnym znaczeniu, tj. rozumiane jako „miejsca” realne, symboliczne, metaforyczne, indywidualne, pokoleniowe, zbiorowe/społeczne, narodowe, międzynarodowe, czy to materialne czy niematerialne przedmioty i zjawiska, budynki i pomniki, wydarzenia, doświadczenia historyczne, znaczące osoby i postacie, instytucje i koncepcje, książki i dzieła sztuki, mity, ikony, archiwa, formy świętowania i upamiętniania, pamięć akademicka, instytucjonalna i popularna, tłumaczenia z języka polskiego na włoski, podróże Polaków do Włoch itp;
- historia Polski: przed i w czasie zaborów; w dwudziestoleciu międzywojennym; w czasie II wojny światowej; następnie jako historia PRLu- Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (1944-1989) w kontekście historii komunizmu w krajach Europy Wschodniej i ich stosunków z ZSRR, ze szczególnym uwzględnieniem historii ruchów opozycyjnych i dysydenckich w Polsce i bloku państw będących pod dominacją sowiecką.
- Polska po roku 1989, w kontekście wielkiej transformacji, która miała miejsce w Europie Wschodniej w latach 1989-1991 i nowych struktur europejskich po rozszerzeniu UE na wschód (od 2004 r.)
- tłumaczenie polskich dzieł na język włoski;
- polska migracja do Włoch;
- skutki zakrojonej na szeroką skalę inwazji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę od lutego 2022 r., ze szczególnym uwzględnieniem stosunków Polski z krajami na wschodzie i państwami nadbałtyckimi: stosunki polsko-ukraińskie, polsko-białoruskie, polsko-litewskie itp.
Biblioteka Fundacji Umiastowskiej powstawała na przestrzeni dziesięcioleci poprzez sukcesywne i zróżnicowane wkłady: zakupy, zapisy i darowizny od osób prywatnych mieszkających we Włoszech, wymiana z polskimi bibliotekami, darowizny od polskich organizacji i instytucji zainteresowanymi przybliżeniem autorów, dzieł i tematów włoskiej publiczności, darowizn od zachodnich wydawnictw zainteresowanych przybliżeniem autorów, dzieł i tematów polskiej publiczności. Katalog został zatem wzbogacony o publikacje powstałe w różnych fazach historycznych, w szczególności: po II wojnie światowej, podczas zimnej wojny, w nowym porządku europejskim po 1989-1991 roku i w nowej konfiguracji rozszerzonej Europy (po 2004 r.).
W ostatnich latach Biblioteka kontynuje wytyczony cel wzbogacania, specjalizacji i digitalizacji zbiorów – wynikający z konieczności adaptacji do zmieniających się czasów i pojawiających się zmian w Europie.
Obecnie Biblioteka przechodzi gruntowną reorganizację, której dwojakim celem jest sprecyzowanie i ujednolicenie jej swoistego charakteru a następnie wzmocnienie jej uznanego zasobu poprzez ułatwienie dostępu użytkownikom za pośrednictwem strony internetowej Fundacji, tj. poprzez ułatwienie możliwości przeglądania online katalogu jej zbiorów (Katalog). W tym celu – również dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej w ramach rządowego programu Wspieranie Archiwów 2023, Bibliotek i Muzeów poza Krajem – zainicjowano włączenie zbiorów Biblioteki Fundacji do ogólnodostępnego katalogu zbiorczego bibliotek (SBN – Serwis Biblioteki Narodowej) otwartego dla wszystkich (Open Public Access Catalogue – OPAC), umożliwiając użytkownikom „przyjazny dostęp do katalogu zbiorczego bibliotek uczestniczących w Serwisie Biblioteki Narodowej.”.
Biblioteka Fundacji Rzymskiej Margrabiny Janiny Zofii Umiastowskiej jest członkiem Polo Istituto Centrale per i Beni Sonori ed Audiovisivi – DDS i jest dostępna pod następującym adresem. Aby zapoznać się ze wszystkimi skatalogowanymi do tej pory książkami, należy ustawić daty wyszukiwania w polu Rok wydania od roku 1800 do 2024.
